W jaki sposób ogłoszenie upadłości wpływa na istniejący obowiązek podatkowy upadłego konsumenta? Kto i kiedy zobowiązany jest do złożenia stosownej deklaracji podatkowej PIT?

Problematyka rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych staje się aktualna zarówno dla upadłych jak i doradców restrukturyzacyjnych pełniących funkcję syndyka w postępowaniach upadłościowych. Do rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej zobowiązane są osoby osiągające dochód na podstawie jakiejkolwiek umowy w danym roku podatkowym niezależnie od tego, czy dochód ten uzyskany został w kraju czy też poza jego granicami. Obowiązek podatkowy jest zatem związany z miejscem rezydencji jednostki, a nie miejscem faktycznego osiągania dochodów.

Kto jest podatnikiem?

Jak już wspomniano na wstępie podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1387) jest osoba fizyczna posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli osiąga dochody (przychody) bez względu na miejsce położenia źródeł tych przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy) oraz osoba fizyczna, jeżeli niemająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, a osiągająca dochody (przychody) na  terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Regulacje upadłościowe

Zgodnie z art. 4912 Prawa upadłościowego (Dz. U. z 2019 r. poz. 498) przepisy dotyczące upadłości stosuje się odpowiednio do postępowań, w których ogłoszono upadłość w stosunku do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Odpowiednie stosownie przepisów oznacza możliwość stosowania ich wprost, z pewnymi zmianami lub zaniechania stosowania gdy dane przepisy nie przystają do danej sytuacji prawnej.

Przepisy ogólne prawa upadłościowego w art. 169 podkreślają, że obowiązki sprawozdawcze po ogłoszeniu upadłości przechodzą na syndyka. Zgodnie z art. 3 ustawy o rachunkowości (Dz.U.2019 r. poz. 351) syndyk w momencie ogłoszenia upadłości staje się kierownikiem jednostki, na którym ciąży wykonanie obowiązków rachunkowych oraz podatkowych. Zatem w przypadku przedsiębiorców w rozumieniu art. 43 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145) pomimo, iż przepisy nie powodują utraty przez przedsiębiorcę statusu podatnika, to jednak na syndyku ciążą wszelkie obowiązki podatkowe, w tym m.in. obowiązek złożenia deklaracji podatkowej CIT.

W świetle powyższych rozważań należy zastanowić się, czy w przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej obowiązek rozliczenia podatku dochodowego i złożenia samej deklaracji ciąży na upadłym czy jednak na syndyku?

W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej z dniem ogłoszenia upadłości, upadły traci prawo zarządu swoim majątkiem na rzecz syndyka masy upadłości, ale tylko w tej części, w jakiej majątek ten wchodzi w skład masy upadłości. W skład masy upadłości wchodzi natomiast m. in. wynagrodzenie za pracę upadłego w części podlegającej egzekucji. Zgodnie z poglądem prezentowanym przez organy podatkowe pozbawienie upadłego prawa dysponowania znaczną częścią swojego majątku nie powoduje jednak utraty przez upadłego bycia podmiotem praw i obowiązków nie tylko w zakresie prawa cywilnego ale także w zakresie prawa podatkowego. Tym samym upadły jako osoba fizyczna nie traci statusu podatnika i podlega obowiązkom wynikającym z przepisów prawa podatkowego.

Wobec powyższego syndyk pełni jedynie funkcje kontrolne w stosunku do konieczności wykonania przez upadłego obowiązkowego rozliczenia z osiągniętych przez upadłego dochodów za dany rok podatkowy. Podkreślenia wymaga fakt, że to jedynie upadły posiada pełną wiedzę w zakresie otrzymywanych za miniony rok podatkowy dochodów. W obowiązującym stanie prawnym nie znajduje się żaden przepis wskazujący na możliwość złożenia zeznania PIT przez inny podmiot niż przez samego podatnika.

Dorozumiany obowiązek kontroli złożenia przez upadłego deklaracji podatkowej wiąże się z obowiązkiem upadłego wynikającym z art. 57 Prawa upadłościowego, dotyczącym udzielania syndykowi wyjaśnień oraz wydania dokumentów związanych z posiadanym majątkiem. Syndyk może więc wezwać upadłego do złożenia potwierdzenia wykonania obowiązku podatkowego ciążącego na upadłym oraz dostarczenia kopii złożonej w urzędzie skarbowym deklaracji, między innymi w celu dokonania kontroli prawdziwości składanych przez upadłego oświadczeń.

Rozliczenie małżonków

W przypadku ogłoszenia upadłości osób fizycznych podkreślenia wymaga sposób rozliczenia małżonków w sytuacji ogłoszenia upadłości jednego z nich. W momencie otwarcia postępowania upadłościowego jednego z współmałżonków zgodnie z art. 51 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2019 r. poz. 2086) z mocy prawa powstaje pomiędzy nimi ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej, co wyklucza możliwość złożenia wspólnie zeznania podatkowego.

Zgodnie z regulacjami prawa podatkowego, w celu wspólnego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, wspólność majątkowa małżeńska pomiędzy współmałżonkami musi trwać cały rok podatkowy. Skoro więc ogłoszenie upadłości z mocy prawa statuuje powstanie rozdzielności majątkowej małżeńskiej to upadły jest zobowiązany do złożenia deklaracji PIT samodzielnie.

Nadpłata podatku dochodowego

Problematyczna z punktu widzenia rozliczenia podatkowego może wydawać się również kwestia powstałej nadpłaty podatku z tytułu ulgi związanej z wychowaniem małoletnich dzieci będącej niezbywalnym prawem podatnika.

Zgodnie bowiem z art. 831 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460 z zm.) prawa niezbywalne nie podlegają egzekucji tj. w przypadku ogłoszenia upadłości nie stanowią składników masy upadłości. Jednak jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2005 r. sygn. Akt I CK 167/05 prawa niemogące być przeniesione na inną osobę tzw. prawa niezbywalne nie podlegają egzekucji, chyba że na podstawie takiego prawa dany podmiot otrzymał świadczenie majątkowe. W takim przypadku dokonanie egzekucji z przedmiotu takiego świadczenia jest dopuszczalne nawet w sytuacji, gdy ubiegający się otrzymał jedynie decyzję o przyznaniu ww. świadczenia, a go jeszcze nie otrzymał.

Przysługująca zatem upadłemu jako osobie fizycznej ulga z tytułu wychowania małoletnich dzieci jest prawem niezbywalnym, natomiast świadczenie majątkowe w postaci pieniędzy jakie otrzymuje upadły z tytułu przedmiotowego świadczenia, podlegają w całości egzekucji, w skutek czego z chwilą ogłoszenia upadłości wchodzą w skład masy upadłości.

Syndyk powinien poinformować właściwy urząd skarbowy o rachunku prowadzonym dla obsługi masy upadłości w celu zwrotu nadpłaconego podatku.

Podsumowanie

Podsumowując, ogłoszenie upadłości osoby fizycznej i ustanowienie syndyka masy upadłości sprawującego zarząd majątkiem upadłego nie ma wpływu na obowiązek zgłoszenia przez upadłego rocznego rozliczenie PIT. Pomimo przepisów dotyczących przedsiębiorców w przypadku osób fizycznych obowiązek rozliczenia PITu nie przechodzi na syndyka masy upadłości. Ogłoszenie upadłości dłużnika pociąga jednak za sobą skutki związane z obostrzeniami w zakresie rozliczenia tego podatku, przekazania nadpłaty podatku jak również wywiązania się ze złożenia potwierdzenia rozliczenia syndykowi.

Call Now Button