Członkowie zarządu spółek kapitałowych w określonych przez prawo sytuacjach ponoszą lub mogą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółek, które reprezentują.
Podstawowe przepisy regulujące odpowiedzialność za zobowiązania członków zarządu zawarte sa w następujących aktach prawnych:
- ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (cyt. dalej jako „ksh”),
- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (cyt. dalej jako „op”),
- ustawa z dnia z dnia 13 października 1998 r. system ubezpieczeń społecznych (cyt. dalej jako „usu”),
- ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe (cyt. dalej jako „pu”.)
Materialno-prawne zasady odpowiedzialności członków zarządu uregulowane zostały przede wszystkim w artykułach 299 ksh, 116 op, 26 usu oraz 21 pu.
Zgodnie z art. 299 § 1 ksh, „jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”.
Surowy reżim odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczona odpowiedzialnością łagodzą postanowienia art. 299 § 1 ksh, który określa przesłanki zwalniające zarząd z odpowiedzialności.
Zgodnie z artykułem 299 § 2 ksh „członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody”. Dodatkowo zgodnie z art. 299 § 4 ksh „osoby, o których mowa w § 1, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji”.
Odpowiedzialność członków zarządu przewidziana w artykule 299 ksh nie znosi dalej idącej odpowiedzialności, jeśli wynika ona z przepisów szczególnych. Zgodnie bowiem z art. 299 § 3 ksh, „przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu”.
Podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie z art. 2991 ksh, „do likwidatorów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, przepis art. 299 stosuje się odpowiednio”.
Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność nie tylko za zobowiązania prywatnoprawne, ale także za zobowiązania o charakterze publicznoprawnym.
Zgodnie z art. 116 § 1 op, „za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
- nie wykazał, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1508 oraz z 2018 r. poz. 149 i 398) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;
- nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części”.
Stosownie do treści 116 § 1a op, „jeżeli obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał wyłącznie w czasie, gdy prowadzona była egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, uznaje się, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu, o którym mowa w § 1”.
Zgodnie z art. 116 § 2 op, „odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu”.
Stosownie do art. 116 § 2a op, „za zobowiązania podatkowe powstałe na podstawie odrębnych przepisów po likwidacji spółki, za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał po likwidacji spółki, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe po likwidacji spółki, odpowiadają osoby pełniące obowiązki członka zarządu w momencie likwidacji spółki. Przepis art. 115 § 4 stosuje się odpowiednio”.
Co niezwykle istotne, zgodnie z art. 116 § 3 op, „w przypadku gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe spółki odpowiada jej pełnomocnik albo odpowiadają wspólnicy, jeżeli pełnomocnik nie został powołany. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio”.
Jak wynika z art. 116 § 4 op, „przepisy § 1-3 stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji”.
Odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne dotyczy nie tylko spółek handlowych, ale także odnosi się do zaległości podatkowych innych osób prawnych.
Zgodnie z art. 116a „§ 1. Za zaległości podatkowe innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi osobami. Przepis art. 116 stosuje się odpowiednio. § 2. Za zaległości podatkowe stowarzyszenia powstałe przed jego wpisem do właściwego rejestru odpowiadają solidarnie osoby działające na rzecz stowarzyszenia do chwili wpisu. § 3. Członek zarządu stowarzyszenia zwykłego odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami zarządu za zaległości podatkowe stowarzyszenia. § 4. W przypadku gdy stowarzyszenie zwykłe nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe stowarzyszenia odpowiada całym swoim majątkiem członek stowarzyszenia solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami. § 5. Do odpowiedzialności podatkowej, o której mowa w § 3 i 4, stosuje się odpowiednio przepisy art. 115 § 2 i 4”.
Stosownie do treści art. 116b op, „§ 1. Likwidatorzy spółki, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, odpowiadają za zaległości podatkowe spółki powstałe w czasie likwidacji. § 2. Likwidatorzy innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 odpowiadają za zaległości podatkowe tych osób powstałe w czasie likwidacji. § 3. Do odpowiedzialności likwidatorów przepisy art. 116 i art. 116a stosuje się odpowiednio”.
Szczególny reżim odpowiedzialności odszkodowawczej przewidują właściwe przepisy prawa upadłościowego. Zgodnie z art. 21 ust. 3 pu, „osoby, o których mowa w ust. 1-2a, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1 lub 2a, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 lub 2a otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu”. Stosownie do treści art. 21 ust. 3a pu, „w przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika”. Zgodnie z art. 21 ust. 5 pu, „osoby, o których mowa w ust. 1-2a, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji”.
Wspieramy prawnie we wszystkich sprawach związanych z odpowiedzialnością członków zarządu tak powodów jak i pozwanych.
Dla powodów:
Świadczymy kompleksową pomoc prawną na rzecz wszystkich osób i instytucji, które rozważają pociągniecie do odpowiedzialności członków zarządu, likwidatorów oraz inne osoby pełniące funkcje zarządcze w spółkach prawa handlowego oraz w innych podmiotach prawa.
Nasze usługi obejmują m.in.:
- kompleksowe omówienie stanu faktycznego i prawnego, w którym może dojść do powstania odpowiedzialności członka zarządu tj. w szczególności omówienie okoliczności powstania wierzytelności klienta, poddanie analizie prawnej i ekonomicznej podmiotu, w którym dany człowiek zarządu pełnił daną funkcję, ustalenie zakresu podmiotowego osób, które mogą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki;
- w przypadku zlecenia sprawy kancelarii przed wytoczeniem powództwa lub złożeniem wniosku o udzielenie zabezpieczenia staramy się dokonać weryfikacji wszelkich danych zaprezentowanych nam podczas pierwszej konsultacji tj. w szczególności analizujemy sprawozdania finansowe podmiotu, w którym członek zarządu pełnił swoją funkcję, dążymy do pozyskania innych danych i materiałów mogących wzmocnić prezentowaną przez nas argumentację w przyszłej sprawie o zapłatę, staramy się ustalić aktualną sytuację finansową osoby, która zostanie pozwana przez klienta pod kątem skuteczności prowadzonej ewentualnie w przyszłości egzekucji;
- rozważamy czy zasadnym w sprawie jest złożenie w pierwszej kolejności wniosku o udzielenie zabezpieczenia przed wytoczeniem powództwa czy też składamy pozew o zapłatę wraz z wnioskiem o udzielnie zabezpieczenia w zależności od sytuacji prawnej i finansowej osób, które mają być pozwane w sprawie;
- kompleksowe omówienie i próba pozyskania wszelkich dowodów, które będą uzasadniały odpowiedzialność zarządu za zobowiązania spółki w szczególności świadkowie, dokumentacja finansowa podmiotów, w którym zarząd pełnił funkcję, dokumentacja z ewentualnego postępowania w przedmiocie lub po ogłoszeniu upadłości podmiotu, w którym zarząd pełnił funkcję, dokumentacja z ewentualnej sprawy egzekucyjnej prowadzonej wcześniej przeciwko dłużnikowi podstawowmu, dokumentacja z ewentualnych spraw karnych prowadzonych z udziałem zarządu lub spółki;
- redagujemy i składamy pozew o zapłatę wraz z ewentualnym wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia;
- po złożeniu pozwu dążymy do tego aby na bieżąco monitorować sytuację prawną i finansową pozwanych, a w przypadku takiej potrzeby składamy dalej idące wnioski o udzielenie zabezpieczenia lub rekomendujemy podjęcie innych działań mających na celu należyte zabezpieczenie interesów klienta, w szczególności złożenie pozwu o uznanie czynności prawnych dokonanych przez pozwanych (dłużników) z pokrzywdzeniem powoda (wierzyciela ) – skarga pauliańska, rozważenie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub osób odpowiedzialnych za spółkę;
- następstwo procesowe i czynny udział w posiedzeniach sądowych;
- udział w ostatniej rozprawie wraz z wygłoszeniem mowy końcowej, a w razie takiej potrzeby złożenie załącznika do protokołu ostatniej rozprawy;
- w przypadku wyroku oddalającego powództwo rozważenie zasadności złożenia apelacji oraz zastępstwo procesowe w rozprawie apelacyjnej;
- w przypadku oddalenia apelacji rozważenie zasadności sporządzenia i złożenia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego wraz z zastępstwem procesowym w postępowaniu przed Sądem Najwyższym na podstawie nowego pełnomocnictwa.
Dla osób mogących ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki:
Proceduralna aktualizacja odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki przybiera różną postać w zależności od tego czy dotyczy ona odpowiedzialności za zobowiązania prywatnoprawne czy publicznoprawne. W przypadku zobowiązań o charakterze prywatnoprawnym, wierzyciele realizują ją na drodze postępowań cywilnych o zapłatę. Odpowiedzialność za długi o charakterze publicznoprawnym nakładana jest na członków zarządu oraz inne osoby pełniące funkcje kierownicze, w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez właściwe organy administracji publicznej.
Mając na uwadze zróżnicowany charakter realizacji odpowiedzialności członków zarządu, w ramach naszej kancelarii, świadczymy pomoc prawną sprowadzającą się w szczególności do następujących kwestii:
- w przypadku stwierdzenia przez zarząd problemów finansowych w kierowanych przez siebie spółkach lub innych podmiotach prawa, które grożą utratą płynności finansowej, a w konsekwencji powstaniem stanu niewypłacalności, dokonujemy kompleksowej analizy prawnej, mającej na celu określenie ryzyk związanych z powstaniem odpowiedzialności po stronie członków zarządu i kadry kierowniczej;
- w przypadku otrzymania wezwania do zapłaty bądź innych dokumentów wskazujących na powstanie odpowiedzialności członków zarządu, doradzamy oraz reprezentujemy zarząd w kontaktach z wierzycielami przed wszczęciem właściwych postępowań czy to na drodze procesu cywilnego czy procedury administracyjnej;
- po złożeniu pozwu lub wszczęciu postępowania mającego na celu przeniesienie na członka zarządu, w drodze decyzji administracyjnej, odpowiedzialności za zobowiązania spółki lub innego podmiotu, reprezentujemy we właściwych postępowaniach zarząd, składając odpowiedź na pozew oraz inne pisma zawierające merytoryczne stanowisko;
- bierzemy aktywny udział w postępowaniach zawisłych przeciwko członkom zarządu, dobierając oraz prezentując stosowną argumentację i środki dowodowe (przesłuchania świadków, dowód z opinii biegłego, dowody z dokumentów, np. znajdujących się w aktach sprawy w przedmiocie ogłoszenia upadłości spółki lub innego podmiotu);
- rozważamy zasadność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu za którego zobowiązania ponosi odpowiedzialność członek zarządu;
- w przypadku przegrania sprawy, analizujemy zasadność oraz składamy środki zaskarżenia od zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia (wyroku, decyzji);
- redagujemy oraz składamy ewentualną skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.
Jeśli podjęta obrona w procesie cywilnym lub procedurze administracyjnej przeciwko członkom zarządu nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, rozważamy możliwość złożenia wniosku o ogłoszenia upadłości członków zarządu lub innych osób pełniących funkcje kierownicze, w celu umorzenia ich zobowiązań lub ustalenia planu spłaty, w ramach procedury upadłości czy to przedsiębiorcy czy też konsumenta.
Pragniemy podkreślić, iż złożony charakter odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, który w swojej istocie dotyka bezpośrednio zagadnień związanych z problematyką niewypłacalności, a w konsekwencji upadłości lub restrukturyzacji podmiotów, w których członkowie zarządu wykonują swoje funkcje sprawia, iż posiadając uprawnienia radców prawnych, a także doradców restrukturyzacyjnych prowadzących znaczną ilość postępowań upadłościowych nie tylko posiadamy teoretyczną wiedzę na temat zasad odpowiedzialności ale doskonale znamy realia i praktykę prowadzenia tych spraw co pozwala nam wykorzystywać zdobyte doświadczenie świadcząc pomoc prawną na rzecz naszych klientów.
Odpowiedzialność quasi karna – zakaz działalności gospodarczej
Odpowiedzialność członków zarządu oraz innych reprezentantów uczestników obrotu gospodarczego, nierozerwalnie związana jest z problematyką utraty płynności finansowej podmiotów, w których pełnią oni swoje funkcje.
Niezależnie od odpowiedzialności cywilnej oraz karnej i karnoskarbowej, przepisy prawa upadłościowego w art. 373 i następnych pu, statuują szczególnego rodzaju odpowiedzialność, która co do skutków przypomina środek karny w postaci karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej ale orzekana jest nie w procesie karnym, a w ramach szczególnego rodzaju postępowania uregulowanego przepisami prawa upadłościowego, do którego stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
Istota odpowiedzialności w omawianym zakresie sprowadza się do możliwości orzeczenia przez sąd upadłościowy „ zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia”.
Orzeczenie zakazu działalności gospodarczej możliwe jest względem następujących podmiotów:
- osób, które ze swojej winy, będąc do tego zobowiązane z mocy ustawy, nie złożyły w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniły się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo po ogłoszeniu upadłości nie wydały lub nie wskazały majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywały, niszczyły lub obciążały majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonały innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniały postępowanie,
- dłużnika będącego osobą fizyczną, także jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa. Dotyczy to także osób uprawnionych do reprezentowania przedsiębiorcy będącego osobą prawną albo spółką handlową niemającą osobowości prawnej oraz osób faktycznie zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika, jeżeli niewypłacalność przedsiębiorcy lub pogorszenie jego sytuacji finansowej jest następstwem celowego działania lub rażącego niedbalstwa tych osób.
Posiadając bogate doświadczenie w zakresie prowadzenia postępowań upadłościowych jako syndycy, a także uczestnicząc w postępowaniach w przedmiocie ogłoszenia upadłości jako tymczasowi nadzorcy sądowi oraz zarządcy, wykorzystując zdobytą wiedzę, świadczymy pomoc prawną tak na rzecz wierzycieli – wnioskodawców, którzy dążą do orzeczenia zakazu działalności gospodarczej względem dłużnika lub jego reprezentantów, a jak również na rzecz osób objętych postępowaniem mającym na celu orzeczenie zakazu działalności gospodarczej.
Nasza pomoc dla wierzycieli/wnioskodawców oraz dłużników/reprezentantów dłużnika obejmuje w szczególności:
- doradztwo prawne w zakresie oceny zasadności złożenia wniosku o orzeczenie zakazu działalności gospodarczej,
- przygotowanie i złożenie wniosku o orzeczenie zakazu działalności gospodarczej bądź odpowiedzi na wniosek,
- czynne zastępstwo procesowe w toku postępowania o orzeczenie zakazu działalności gospodarczej,
- składanie środków zaskarżenia.